W 2012 roku obroniłem rozprawę doktorską, która była zwieńczeniem mojej pracy dla Polskiego Rejestru Wrodzonych Wad Rozwojowych przy Katedrze I Zakładzie Genetyki Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu:
Częstość występowania wad cewy nerwowej i wybrane czynniki ryzyka – badania u dzieci urodzonych na terenie województwa kujawsko-pomorskiego, lubuskiego i wielkopolskiego w latach 1997-2002
Streszczenie:
„Wady cewy nerwowej (WCN) to wady rozwojowe związane z nieprawidłowościami neurulacji, czyli tworzenia cewy nerwowej. Do powstania WCN dochodzi na bardzo wczesnym etapie rozwoju embrionalnego. WCN dzieli się na bezmózgowie, rozszczep kręgosłupa i przepuklinę czaszkowo-mózgową. Częstość występowania WCN u noworodków różni się w zależności od badanego regionu geograficznego. WCN są wadami uwarunkowanymi wieloczynnikowo, a na ryzyko ich wystąpienia mają wpływ liczne i dobrze opisane czynniki środowiskowe i czynniki genetyczne. Większość przypadków WCN występuje jako wady izolowane (75-85% wszystkich przypadków WCN).
Celem niniejszej pracy było:
- określenie częstości występowania WCN u noworodków urodzonych w latach 1997-2002 z matek zamieszkałych na terenie województwa wielkopolskiego, kujawsko-pomorskiego i lubuskiego;
- wykreślenie map częstości występowania WCN na badanym terenie;
- opisanie podstawowych cech epidemiologicznych dzieci z WCN, matek i ojców tych dzieci, i analiza tych cech jako czynników ryzyka; 4) scharakteryzowanie wad współwystępujących u dzieci z WCN;
- określenie ryzyka wystąpienia WCN u rodzeństwa dziecka z tą wadą.
Źródłem identyfikacji dzieci z WCN był Polski Rejestr Wrodzonych Wad Rozwojowych, który jest rejestrem populacyjnym, korzystającym z metod biernego i czynnego zgłaszania. Podstawą zgłoszenia do Rejestru jest wypełniany przez lekarza formularz zgłoszenia zawierający wszystkie analizowane cechy dziecka, matki i ojca. Populację badaną stanowiły dzieci z WCN żywo i martwo urodzone w latach 1997 do 2002 z matek zamieszkałych na terenie województw lubuskiego, kujawsko-pomorskiego i wielkopolskiego.
W badaniu stwierdzono, że częstość występowania WCN (chorobowość noworodków) w latach od 1997 do 2002 roku u dzieci żywo i martwo urodzonych na terenie wszystkich trzech województw wyniosła 10,87 na 10 000 urodzeń (95% CI 9,89 – 11,94). W tym samym okresie częstość wśród żywo urodzonych wynosiła 10,12 (95% CI 9,17 – 11,15), zaś wśród martwo urodzonych 125,76 na 10 000 (95% CI 84,22-180,61). Częstość występowania bezmózgowia, rozszczepu kręgosłupa i przepukliny mózgowej na 10 000 żywo i martwo urodzonych wyniosła: bezmózgowie: 2,35 (95% CI 1,90 – 2,87); rozszczep kręgosłupa: 7,27 na 10 000 (95% CI 6,47 – 8,15); przepuklina mózgowa: 1,25 na 10 000 (95% CI 0,93 – 1,64). Stwierdzono zróżnicowanie częstości występowania WCN u dzieci żywo urodzonych pomiędzy powiatami. Nie stwierdzono, aby płeć żeńska była czynnikiem ryzyka wystąpienia określonego typu WCN wśród dzieci żywo i martwo urodzonych. Natomiast ryzyko wystąpienia WCN u żywo urodzonego dziecka płci żeńskiej jest znamiennie wyższe i wyrażone jako iloraz szans wynosi 1,60 (1,31-1,95). Nie stwierdzono, aby ciąża mnoga była czynnikiem ryzyka wystąpienia WCN. Brak związku może wynikać ze zbyt małej liczby przypadków. Żywo urodzone dzieci z WCN charakteryzują się niższym wiekiem płodowym w chwili urodzenia i niższą masą urodzeniową w porównaniu z dziećmi z grupy kontrolnej. WCN najczęściej występują jako wady izolowane (80%). Szereg wrodzonych wad rozwojowych występuje częściej u dzieci z WCN w porównaniu z populacją ogólną noworodków. Większość asocjacji potwierdzona jest wcześniejszymi badaniami. Stwierdzono, że z WCN występują częściej wady wrodzone należące do zespołu wad heterotaksji związanych z nieprawidłowym różnicowaniem stron w ciele.Wiek matek dzieci z WCN nie różni się znamienne od wieku matek dzieci ze znamieniem izolowanym, stanowiących grupę kontrolną. Stwierdzono, że ryzyko wystąpienia WCN u dziecka jest podwyższone, jeśli pochodzi ono z kolejnej ciąży, lecz związek ten pojawia się dla ciąży siódmej i wyższych. Wcześniejsze niepowodzenia rozrodu stanowią czynnik ryzyka urodzenia dziecka z WCN w ciążach kolejnych. Stwierdzono, że szereg powikłań występuje znamiennie częściej w przebiegu ciąży z płodem z WCN. I tak wielowodzie występuje częściej w ciążach z płodem z WCN zarówno w porównaniu z grupą kontrolą dzieci z trisomią 21 jak i ze znamionami skórnymi izolowanymi. Takie choroby jak zakażenie wirusowe, grypa, zakażenie górnych dróg oddechowych i zakażenie dróg moczowo-płciowych stwierdzano znamiennie częściej w ciąży matek dzieci z WCN w porównaniu z matkami dzieci ze znamieniem skórnym izolowanym, jednak wzrost ten jest prawdopodobnie wynikiem błędu przypominania. Stwierdzono znamiennie podwyższone ryzyko krwawień we wczesnej ciąży i zagrażającego porodu przedwczesnego w ciążach z płodem z WCN w porównaniu ze znamieniem skórnym izolowanym. W porównaniu z ciążami zakończonymi urodzeniem dziecka z trisomią 21 znamiennie rzadziej w przebiegu ciąż z WCN występowała cukrzyca i niedokrwistość, co prawdopodobnie jest wynikiem starszego wieku matek dzieci z trisomią 21. Znamiennie wyższa jest częstość występowania WCN u żywo urodzonych dzieci matek z wykształceniem podstawowym i niepełnym podstawowym.Ryzyko ponownego wystąpienia WCN u dziecka matki, która urodziła już dziecko z tą wadą wynosi 2,03% (95% CI 0,88 – 4,18).”
Piśmiennictwo
- Epidemiologia wad cewy nerwowej na terenie objętym Polskim Rejestrem Wad Rozwojowych, Jan Paweł Mejnartowicz, Anna Materna-Kiryluk, M. Czyżewska, Marian Krawczyński, Anna Balcar-Boroń, A. Gajewska, Janusz Limon, Mieczysław Walczak, Jerzy Stańczyk, Ewa Szwałkiewicz-Warowicka, Maciej R. Krawczyński, Marzena Wiśniewska, Renata Glazar, Danuta Wolnik-Brzozowska, Beatrycze Błońska-Polarczyk, Anna Ignyś, Zdzisław Huber, Anna Latos-Bieleńska.
- Analiza wad współwystępujacych u dzieci obarczonych różnymi typami wad cewy nerwowej, Marian Ireneusz Krawczyński, Jan Paweł Mejnartowicz, Anna Materna-Kiryluk, Anna Balcar-Boroń, W. Szymański, Grażyna Jóźwicka, Jarosław Szulczyński, Piotr Korbal
- Neural tube defects prevalence in three regions of Western Poland in 1997-2000, Anna Maria Latos-Bieleńska, Jan Paweł Mejnartowicz, Anna Materna-Kiryluk, Anna Balcar-Boroń, Mieczysława Czerwionka-Szaflarska, Maciej Krawczyński
- Associated congenital malformations in children with non-syndromic neural tube defects, Jan Paweł Mejnartowicz, Anna Materna-Kiryluk, A. Boroń, Mieczysława Czerwionka-Szaflarska